اعتیاد، آسیبی اجتماعی

ا

عتیاد نه تنها آسیبی اجتماعی، بلكه سیاسی، اقتصادی و حتی در روابط بین‏الملل دارای بعدی استراتژیك است. اعتیاد اگر از یك منظر معضلی فردی - روانی است، از منظری دیگر یك مساله اجتماعی است. اگر در دید امنیتی - انتظامی جرم است و قابل پیگیری، از دید روانشناسان و جامعه‏شناسان آسیبی است در خور ریشه یابی و ترمیم. در دیدگاه كلان اعتیاد به مواد مخدر و شیوع روزافزون آن در جوامع مختلف حاصل پدیده مهم قاچاق مواد مخدر است كه امروز از اقلام بزرگ تجارت جهانی به حساب می‏آید. در بعد فرهنگی اگر اعتیاد ریشه در مشكلات روانی و معضلات اجتماعی دارد، اما از سویی به مجموعه سیاست‏های فرهنگی جهانی هم مربوط می‏شود كه در روابط سلطه جویانه میان جهان پیشرفته و جهان سوم معنی می‏شود. اگر می‏بینم كه با همه تلاش‏های گسترده‏ای كه در سطوح ملی، منطقه‏ای و بین‏المللی برای مبارزه با اعتیاد صورت می‏گیرد، مساله اعتیاد همچنان مساله مهم و پدیده پلید و زشتی در جوامع بشری است و جهان سوم را گرفتار معضلاتی بزرگ در جامعه، اقتصاد، نیروی انسانی و... كرده است، به جهت ابعاد چندگانه و پیچیدگی پدیده اعتیاد است كه هر نوع مبارزه موثر و واقعی با آن را دچار بن بست می‏سازد.
اما اعتیاد زنان علاوه بر همه آنچه از اعتیاد گفتیم، پدیده ‏ای دیگراست با لایه ‏های پنهان‏تر و ابعاد فزون‏تر از خود اعتیاد. چرا؟
۱) چون زنان همیشه و همه جا خانه و خانواده را سدی ساخته بودند در برابر هجوم مشكلات و آسیب‏ها و كجی‏ها تا حتی‏المقدور این هجوم، خانه را و فرزندان را دچار خلل و مشكل و آسیب نسازد . اگر سد بشكند، چه می‏شود؟ خانه‏ها كه امن‏ترین كانون‏های زندگی اجتماعی بحساب می‏آمده، ویران شده یا اینكه خود همرنگ و همراه هجوم آسیب‏ها گشته است و وای بر كودكان این خانه، اینجا دیگر زن نیست كه نابودی شود، خانواده است.
۲) چون زنان در برابر آسیب‏ها، بیشتر صدمه می‏بینند. زنها به لحاظ ویژگیهای فردی، خانوادگی و اجتماعی كه دارند، در رابطه با آسیبی چون اعتیاد بیشتر از مردان درگیر می‏شوند. در واقع اعتیاد كه بمثابه دری برای ورود به دنیای انحراف‏ها و جرمهاست برای زنان صدچندان بیشتر مدخل ناهنجاری و كجروی است.
۳) چون زنان وقتی گرفتار دیو چندسر اعتیاد می‏شوند بمراتب دیرتر و سخت‏تر امكان رهایی دارند. در واقع جامعه و خانواده برای مردان تمهیدات بیشتر و بهتری برای گریز از دام پربلای اعتیاد تدارك دیده تا برای زنان. زنان در این عرصه هم عقب‏ مانده ‏تر و محرومترند و شرایطشان و مشكلات‏شان ناشناخته ‏تر و تعریف نشده ‏تر.
۴) چون زنان بیش از مردان به شبكه روابط خانوادگی و خویشاوندی وابسته ‏اند. به همین جهت هم غالبا از همین مجرا به دام اعتیاد می‏افتند و اما به گاه دست و پا زدن برای خلاصی، این شبكه كه قاعدتا بایستی یار و یاور معتاد باشد در بیرون شدن از چنگال شیطان اعتیاد، نه تنها او را مدد نمی‏رساند، بلكه چون غالبا خود اسیر و آلوده است، او را به ماندن در این باتلاق سوق می‏دهد.
از این همه تنها یك نتیجه می‏توان گرفت كه: در بحث پیشگیری از اعتیاد برای زنان بایستی برنامه‏ریزی جدی و خاص صورت گیرد. اولویت و اهمیت پیشگیری از آسیب‏های اجتماعی برای زنان مخصوصا در مورد اعتیاد بایستی برای جامعه، مسئولان، دست اندركاران و نیز خود مردم و مخصوصا خود زنان روشن‏تر گردد كه در حال حاضر چنین نیست. و شتاب افزایش اعتیاد در میان دختران و زنان گواه این حرف است.
در بحث درمان معتاد، برای رها كردن زنان از چنگ اعتیاد در نهادهای دولتی و غیردولتی باید امكانات و تداركات مناسب پیش‏بینی و فراهم شود درحالی كه عملا در این زمینه میزان كار قابل توجه كه انجام شده تقریبا نزدیك به صفر است.
در بحث پیشگیری ثانویه و جلوگیری از بازگشت معتاد به اعتیاد هم دیدن زمینه‏های مناسب برای زنان و بكار گرفته آنها مهم است. در این مورد كه برای مردان هم كار در خور اعتنایی نشده، بطریق اولی زنان فراموش شده و ازیادرفته ‏اند.پس چه باید كرد؟ باید به بحث اعتیاد و زنان بصورت جدی پرداخت.
اگر می‏خواهیم فرهنگ و آرمان و ارزش‏های جامعه از میان نرود، باید زنان را مدد رساند و سایه مخوف آسیبی چون اعتیاد را از آن‏ها و خانه ‏هایشان دور كرد.
باید به زنانی كه برای یاری همسر معتاد خود یك تنه به جنگ خیل مشكلات می‏روند و در میانه راه یا خسته و ناامید مرد بیمار و از دست رفته خود را رها می‏كنند یا خود به دام اعتیاد می‏افتند، كاری كرد.
باید برای نجات كودكانی كه برای بزرگ شدن و برای دوری از بلا و گرفتاری به خانه‏های امن نیاز دارند، برنامه ‏ای داشت.
باید خانه را، محله را، شهر را و جامعه را امن و پاك كرد و در این راه، بهترین راه استمداد از خود مردم است، از خود زنان، از خود معتادان به شرط اینكه فكر و برنامه و كاری در میان باشد و مسئولان هم جدی و پیگیر در میدان باشند. در هر جایی شعار و حرف بیهوده و حتی مضر است و در مبارزه با اعتیاد بیهوده‏تر و مضرتر است. با ژست و ادا و میز و منصب و مقام و دفتر و دستك و كاغذبازی و... نمی‏توان به جنگ غول اعتیاد رفت.
مردم، جوانان و زنانی كه امروز پاك و سالمند برای سالم و مصون ماندن به كار و تلاش سنجیده نیاز دارند. آنها كه گرفتارند هم خواستار كار و كوشش ‏اند و آنها كه نجات پیدا كرده‏اند برای پاك ماندن و برنگشتن به حركتهای عملی از سوی مسئولان چشم امید دوخته اند.